* Bu yazı İktisadi Kalkınma Vakfı (IKV) dergisinde yayımlanacaktır.
İspanya’da 24 Mayıs’ta yapılan seçimler ülkede yaşanan siyasi değişim isteğinin önemli bir göstergesi olarak tarihe geçti. Hem özerk yönetimleri (İspanya’da 17 özerk bölge bulunuyor; bunlardan dördü – Bask Bölgesi, Galiçya, Endülüs ve Katalunya – kendi seçim tarihlerini belirleme hakkına sahip) hem de belediyeleri seçmek üzere sandık başına giden İspanyollar, ülkenin parti sistemini değiştirecek kararlara imza attı.
Sonuçlara genel olarak bakacak olursak, iktidardaki Hristiyan Demokrat Halk Partisi (Partido Popular – PP) ülke genelinde en yüksek oyu alsa da, 2011 yılına kıyasla ciddi anlamda oy kaybetti. Bu durumun en önemli sonucu ise yerel yönetim kurumlarındaki mutlak gücünün elinden alınması oldu. Zihinlere kazınan mağlubiyet ise Madrid ve Barselona’da yaşandı. 24 yıl sonra ilk kez başkentin yönetimi sol gruplara geçti. Barselona’da ise zafer Katalan milliyetçilerinin değil, yaşadığı şehri yönetmek için bir araya gelen halk hareketinin oldu.
İkinci sıradaki İspanya Sosyalist İşçi Partisi’nin (Partido Socialista Obrera Española – PSOE) durumu da benzer. İki partili sistemin yerini çok partili sisteme bırakmasıyla birlikte PSOE de ciddi anlamda oy kaybetti. Ancak PSOE’nin sol görüşlü olmanın avantajını kullanma olasılığı bulunuyor. Bu avantaj diğer sol gruplarla koalisyon olasılığı şeklinde ortaya çıkıyor. Bu durumun en önemli örneği ise Madrid.
Dış basında genelde İspanyolca “Yapabiliriz” anlamına gelen Podemos’un zaferi olarak duyurulan sonuç ise bir halk hareketi ürünü. Podemos aralarında Madrid ve Barselona’nın da bulunduğu birçok yerde seçime birleşik sol hareketi olarak girdi. Bu nedenle Podemos’un başarısını ölçmek çok da kolay değil. Halkın ne kadarının parti olarak Podemos’a, ne kadarının ise birleşik sol hareketlere bir bütün olarak oy verdiğini önümüzdeki dönemlerde yapılacak anketler gösterecek.
Podemos’un yanı sıra bu seçimlerin diğer kazananı Ciudadanos (Vatandaşlar). Özerk yönetim seçimlerinde PP ve PSOE’nin ardından üçüncü güç olan Ciudadanos, yaklaşık 1,5 milyon oy aldı. Bu durum partide büyük sevinç yaratırken genel seçimler için de çok büyük motivasyon oldu.
Katılım oranlarına baktığımızda geçen seçimlere kıyasla büyük bir fark bulunmuyor. İçişleri Bakanlığı tarafından açıklanan kesin olmayan sonuçlara göre İspanyolların yüzde 64,93’ü sandık başına gitti. Bu durum bazı kesimleri şaşırttı, çünkü ekonomik kriz sonucunda ortaya çıkan siyasi potansiyelin sandığa daha çok yansıması bekleniyordu. Ancak bu beklenti haklı çıkmadı.
Madrid ve Barselona: Halkın İradesi Yönetimi Ele Aldı
Madrid oylarını gecenin geç saatlerine kadar saydı. Bir yanda yıllardır şehri yöneten Halk Partisi’nin adayı, diğer yanda ise yeni sol oluşum Ahora Madrid (Madrid Şimdi) vardı. Gecenin sonunda kazanan Ahora Madrid’in adayı Manuela Carmena oldu. Her ne kadar en çok oyu alan aday olmasa da, PSOE’nin de desteğiyle Madrid’i yönetmesine kesin gözüyle bakılıyor. Ancak son halini almış koalisyonları görmek için biraz daha beklemek gerekecek.
Barselona’daki sol koalisyon Barcelona en Comú (Müşterek Barselona Hareketi) ise milliyetçi partileri geride bırakarak bölgedeki en fazla oyu alan siyasi oluşum oldu. Podemos’un da içinde bulunduğu grup Ada Colau’nun liderliğinde seçime gitti. Hiç şüphesiz ki bu hareket 15 Mayıs (15M) sonrasında ortaya çıkmış hareketlerin ruhunu taşıyor. Bu bir halk hareketi, halkın yaşadığı şehri yönetme isteği. Bu isteğin sonucunda Colau, Barselona’nın ilk kadın belediye başkanı olacak. Eğer Madrid’de de beklenen olursa iki büyük şehri kadınlar yönetecek.
Peki Ya Şimdi?
İlk olarak yerel yönetimlerde oluşan koalisyonların neler getireceğini gözlemlemek önemli. Demokratik hayatını tek partili yönetimlerle geçirmiş olan İspanya, koalisyon kültürüne pek alışık değil. Ayrıca yerel yönetimlerde kurulacak ittifaklar seçmenin genel seçimlerde oy verme davranışını da etkileyebileceğinden partilerin çok stratejik olması gerekiyor.
Bu noktadan sonraki en önemli soru yıl sonunda yapılacak genel seçimlerde neler yaşanacağı. Sonuç olarak, muhafazakâr oylar halen İspanya’da en güçlü oy olsa da, 24 Mayıs seçimlerinin kazananı sol görüşlü gruplar oldu. Bu grupların başarılarını artırarak sürdürmeleri önümüzdeki dönemlerde atacakları adımlara bağlı. İki büyük parti, PP ve PSOE, sadık seçmenlerinin tercihlerini tam olarak değiştirebilmiş durumda değil. Önümüzdeki dönemde PSOE sosyalist düşüncelerini ve projelerini ön plana çıkarırsa oylarını artırma şansı olabilir. PP ise özüne dönmeli, geleneksel söylemlerinden ve ülkede bir değişim olduğunu inkâr eden tavırlarından kurtulmalı ve genel seçimler için doğru stratejiyi bulmalıdır.
Seçimin iki kazananı konumundaki Podemos ve Ciudadanos’u da zorlu bir dönem bekliyor. Podemos bu süreçte sınırlarını iyi çizmeli, koalisyonlarına stratejik olarak karar vermeli ve seçmenini hoşnut edecek kararlara imza atmalıdır. Ancak şunu da unutmamak gerekir ki, bir ülkede sistem ya da siyaset yapma biçimi muhalefetten değişmez. Podemos daha ileri gitmek istiyorsa hükümete girmeye çalışmalıdır. Ciudadanos ise ılımlı sağ seçmenin temsilcisi olma iddiasını sürdürecekse kendini PP’den ayıran özelliklerin altını iyice çizmelidir.
Bu seçimlerden sonra İspanya’da yadsınamayacak en önemli gerçek, iki partili sistemin yerini çok partili sisteme bıraktığıdır.
Bu seçimden çıkarılacak çok önemli bir ders de lider faktörünün önemi. Madrid ve Barselona’daki durum halkın yeni hareketlere ve liderlere ihtiyaç duyduğunu gösteriyor. Bu nedenle benzer fikirlere sahip Birleşik Sol’a (Izquierda Unida – IU) ya da Demokrasi ve Gelişim Birliği’ne (Unión, Progreso y Democracia – UpyD) oy vermiyorlar. IU yıllardır ülkenin üçüncü partisi olmaya çalışmış, ancak hiçbir zaman bu oy seviyesine ulaşamamıştı. Aynı durum sağ kanattaki alternatif oyları almaya çalışan UPyD için de geçerli. Ancak Podemos ve Ciudadanos genç ve dinamik liderleri ile bu değişimin yolunu açtı. Bu durumun ülkenin yönetimine etkisinin ne olacağını ise zaman gösterecek.
Seçim sonuçları ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. (İspanyolca):
Leave a Reply